Μετακίνηση στην πόλη
Τα άτομα με αναπηρία, ανεξάρτητα από το μειονέκτημα ή την ανεπάρκειά τους, εμφανίζουν γενικότερα μειωμένη κινητικότητα, διότι η κάθε ανεπάρκεια περιορίζει κάποιες λειτουργίες ή δραστηριότητες, κάτι το οποίο είναι εμφανές, με αποτέλεσμα να αισθάνονται μειωμένα λόγω της διαφορετικότητας, να έχουν αναστολές και να αναγκάζονται να ελαττώσουν τις μετακινήσεις τους μέσα στην πόλη και να τις περιορίσουν μόνο σε επίπεδο γειτονιάς. Τα άτομα με αναπηρία, ακόμη, εμποδίζονται γενικότερα κατά τη μεταφορά και τη διακίνησή τους, εξαιτίας του ότι αυτά δυσκολεύονται να κάνουν χρήση των συμβατικών μέσων μαζικής μεταφοράς και εξαιτίας της εξάρτησης τους από τους άλλους.
Η διακίνηση όμως των ΑμεΑ, μέσα στην πόλη δεν έχει πάντοτε τον ίδιο βαθμό δυσκολίας αλλά εξαρτάται από το είδος της αναπηρίας, αν δηλαδή πρόκειται για κινητική ή αισθητηριακή καθώς και από το βαθμό αναπηρίας του κάθε ατόμου. Ακόμη, η ευκολία διακίνησης του κάθε ατόμου εξαρτάται από το αν μια αναπηρία αποκτήθηκε μεταγενέστερα ή ήταν εκ γενετής, από το φύλλο, την ηλικία κ.ά., ενώ ακόμη και από το εύρος των δικτύων που το άτομο θα κινηθεί, αν πρόκειται δηλαδή για μεγάλη ή μικρή πόλη.
Οι σύγχρονες πόλεις, άλλωστε, χαρακτηρίζονται από μεγάλο κυκλοφοριακό φόρτο, από ασφυκτική δόμηση και από τα γνωστά σε όλους προβλήματα που εμφανίζει ο αστικός δημόσιος χώρος της, με το πλήθος στοιχείων του αστικού εξοπλισμού του, με αποτέλεσμα να εμποδίζεται επιπρόσθετα η μετακίνηση των ατόμων με μειωμένη κινητικότητα.
Εκτός όμως από τον αποκλεισμό των ΑμεΑ στις σύγχρονες πόλεις, αυτά δυσκολεύονται να ζήσουν ή ακόμη και να επισκεφθούν παλιές πόλεις με παραδοσιακή αρχιτεκτονική, με στενά καλντερίμια, με πλακόστρωτες πλατείες, είτε πρόκειται για ορεινές είτε νησιωτικές περιοχές. Διότι τόσο ορεινοί, όσο και ημιορεινοί παραδοσιακοί οικισμοί, παρότι χαρακτηρίζονται από αραιή δόμηση και σχετικά μέτρια πυκνότητα, παρουσιάζουν μεγάλο βαθμό δυσκολίας στην προσέγγιση από τα άτομα με μειωμένη κινητικότητα. Είναι σκαρφαλωμένοι συνήθως ψηλά και σε μεγάλη απόσταση μεταξύ τους, (διάσπαρτοι και δυσπρόσιτοι γιατί. Πρόκειται για οικισμούς εναρμονισμένους στη μορφολογία του εδάφους και στο τοπίο, που σέβεται το περιβάλλον, αλλά όχι τη διαφορετικότητα. Όλοι, επομένως, οι παραδοσιακοί οικισμοί, αν και χαρακτηρίζονται από μια ανώτερη ποιότητα και αισθητική παρουσιάζουν μια «εχθρική» αρχιτεκτονική, σε σχέση με τα άτομα με μειωμένη κινητικότητα. Ακόμη και όταν αυτοί αναπτύσσονται γραμμικά κατά μήκος της κοίτης ενός χειμάρρου, ή μιας ακτής είναι τις περισσότερες φορές δυσπρόσιτοι εξαιτίας των πολλών ανισοσταθμιών τους.
Μετακίνηση στη γειτονιά
Η μετακίνησή των ΑμεΑ σε επίπεδο γειτονιάς, αποτελεί ίσως και την αναγκαστική επιλογή, επειδή αδυνατούν να κάνουν χρήση των συμβατικών μέσων μεταφοράς και επειδή ακόμη εμποδίζονται από μόνιμα και κινητά εμπόδια του αστικού χώρου, σε συνδυασμό με το μεγάλο φόρτο της οδικής κυκλοφορίας καθώς και το συνωστισμό της πόλης . Η διακίνηση των ατόμων με μειωμένη κινητικότητα ακόμη και στη γειτονιά, δεν έχει τον ίδιο πάντοτε βαθμό δυσκολίας, αλλά διαφορετικό για κάθε μια κατηγορία χωριστά (με κινητικά ή αισθητηριακά προβλήματα). Ακόμη και αν υπάρχει κυκλοφοριακός φόρτος, σε κάποιους δρόμους της, υπάρχει πιθανόν η δυνατότητα επιλογής κάποιας άλλης διαδρομής, η οποία παρότι δεν αποτελεί την πλέον σύντομη προς το προορισμό τους, είναι όμως η πλέον ασφαλής και γνωστή. Σε αυτήν εντοπίζονται γνωστά «σημεία αναφοράς», τα οποία διευκολύνουν τον προσανατολισμό και τη μετακίνηση. Τα άτομα με αναπηρία, δεν παρουσιάζουν στο επίπεδο αυτό τις αντίστοιχες αναστολές και ανασφάλειες που εκδηλώνουν στην πόλη επειδή επιπλέον τους είναι γνωστός ο περίγυρος και τους έχει αποδεχτεί.
Σήμερα, είναι πιο σημαντικό από ποτέ, να δημιουργήσουμε τις κατάλληλες υποδομές και συνθήκες προκειμένου τα άτομα με Αναπηρία να μπορούν να κινούνται στις πόλεις μας, ακόμη και μόνοι τους, με την Τοπική Αυτοδιοίκηση αρωγό στην καθημερινότητά τους. Θα πρέπει να κάνουμε έναν σοβαρό σχεδιασμό ως προς τι θέλουμε να κάνουμε και να έρθουμε πιο κοντά, σε ευρωπαϊκά πρότυπα πόλεων που είναι πρωτοπόροι σε αυτό το ζήτημα.
Πόλεις, όπως το Δουβλίνο, η πιο προσβάσιμη πόλη στην Ευρώπη, παρέχει τεράστιες δυνατότητες για πρόσβαση στις δημόσιες συγκοινωνίες και τα τουριστικά αξιοθέατα (όπως και το Λονδίνο), μια και τα τουριστικά αξιοθέατα πρέπει να είναι προσβάσιμα από όλους. Ακομη, στη Βιέννη το 95% των σταθμών είναι προσβάσιμοι σε όλους, ενώ σε πόλεις της Σκανδιναβίας γίνονται προσπάθειες για το σκοπό αυτό, αφού τόσο η τεχνολογία, όσο και οι νέες μορφές ενέργειας, φιλικές στο περιβάλλον, βοηθούν προς την κατεύθυνση αυτή.
Οι ελληνικές πόλεις έχουν πολύ δρόμο να διανύσουν μέχρι να φθάσουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα, να είναι φιλικές στα άτομα με Αναπηρία , αλλά θα πρέπει να αλλάξουμε τη νοοτροπία μας και τη συμπεριφορά μας πολλές φορές, από το αν παρκάρουμε σε ράμπες αναπήρων, δημιουργώντας τους πρόβλημα στην προσβασιμότητα, έως την χαμηλή συμμετοχικότητα που έχουμε σε εθελοντικές ομάδες ευαισθητοποίησης.
Θα πρέπει να βάλουμε στόχο να γίνουν οι πόλεις μας προσβάσιμες για όλους (στα ΜΜΜ, πάρκα, δημόσια κτίρια, πεζοδρόμια, σχολεία) μέσα στην επόμενη δεκαετία και να αλλάξουμε τις κακές συμπεριφορές στην καθημερινότητά μας, που δυσκολεύουν τους συνανθρώπους μας.
Αθανάσιος Κάππας Civil & Traffic Engineer