Το περπάτημα είναι ο πιο ελεύθερος και ανεξάρτητος τρόπος μετακίνησης. Σχεδόν κάτι ανάλογο συμβαίνει και µε το ποδήλατο. Διεισδύει παντού. Μεταφέρεται από οχήματα δημόσιας συγκοινωνίας, ανεβαίνει σκάλες, μπαίνει στο ασανσέρ, το παίρνεις στα χέρια. Περπάτημα και ποδήλατο θεωρητικά θα εξασφάλιζαν την απόλυτη προσπελασιµότητα. Στην πράξη συναντούν άπειρα εμπόδια, που στη χώρα µας υποχρέωσαν τον ποδηλάτη και αρκετούς από κάποιες κατηγορίες πεζών (άτονα µε κινητικές δυσκολίες, ηλικιωμένους, μικρά παιδιά) να περιορίσουν την παρουσία τους στο δρόμο. Σε συνθήκες ανησυχητικής αύξησης των ποσοστών παχυσαρκίας1 είναι εύλογο, περπάτηµα και ποδήλατο, που συνδυάζουν µετακίνηση και άσκηση του κορµιού, να προσελκύουν το ενδιαφέρον. Συγχρόνως είναι αθώα ως προς τη ρύπανση και το θόρυβο. Περπάτημα και ποδήλατο είναι μετακινήσεις δωρεάν. Στην εποχή της εμπορευματοποίησης, όπου οι µεν δραστηριότητες χωρίς πληρωμή είναι όλο και πιο σπάνιες, η δε κίνηση και στάθμευση των υπόλοιπων μέσων μεταφοράς γίνεται όλο και πιο ακριβή, περπάτησα και ποδήλατο αναδεικνύονται σε σύμβολα ελεύθερης βίωσης της πόλης. Η τελευταία εκφράζεται από την αρνητική στάση πεζών και ποδηλατών απέναντι στους κανόνες κυκλοφορίας. Είναι συστηματικοί παραβάτες ή, από µια άλλη σκοπιά, σταθεροί διεκδικητές µιας διαφορετικής και λιγότερο μηχανοποιημένης αστικής εικόνας. Το περπάτημα κυρίως, αλλά και το ποδήλατο, είναι οι πιο ειρηνικοί τρόποι μετακίνησης. Ωστόσο, ενώ δεν αποτελούν κίνδυνο για τους άλλους, είναι εξαιρετικά ευάλωτοι απέναντι στα αυτοκίνητα και τα μηχανοκίνητα δίκυκλα. Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης για π.χ. 1000 µ. διαδρομής µε περπάτημα οι πιθανότητες ατυχήματος είναι δεκαπλάσιες και µε ποδήλατο οκταπλάσιες σε σχέση µε αυτοκίνητο.
Τώρα στο ξεκίνημα του 21ου αιώνα, χάρη σε όλα τα παραπάνω και ίσως πιο πολύ λόγω του εντεινόμενου κορεσμού, που αύριο θα οφείλεται στα ‘καθαρά’ αυτοκίνητα, ο σχεδιασμός δίνει έμφαση σε περπάτημα και ποδήλατο, αναγνωρίζοντάς τα ως δυο από τις πιο μοντέρνες συνιστώσες των πολιτικών βιώσιμης κινητικότητας. Πράγματι καταλαμβάνουν ελάχιστο χώρο, ενώ συγχρόνως η παρουσία τους, σύμβολο ποιότητας ζωής, είναι εξαιρετικά σημαντική για το κοινωνικό περιβάλλον. Η προοπτική της βιώσιμης πόλης περιγράφει ένα κατ’ εξοχήν κοινωνικό στόχο µε δρόμους ζωντανούς, ανθρώπους χαρούμενους, ανοικτούς στην επικοινωνία, που θα απολαμβάνουν τη μετακίνηση, βιώνοντας την µε όλες τους τις αισθήσεις.
Περπάτημα και ποδήλατο, μετακινήσεις εξαρτώμενες από την ανθρώπινη αντοχή, είναι προφανώς βολικές κυρίως για μικρές αποστάσεις.
Ο στόχος λοιπόν να αυξηθεί στο δρόμο σημαντικά ο αριθμός πεζών και ποδηλατών προϋποθέτει μια μεγάλη εκστρατεία γενικότερης οργάνωσης της κυκλοφορίας που θα επανιεραρχήσει τις προτεραιότητες. Η μέχρι τώρα απόδοση απόλυτης προτεραιότητας στο αυτοκίνητο αποδείχθηκε αδιέξοδη και συγχρόνως κατέστρεψε την πόλη. Αν δοθεί προβάδισα στον πεζό θα αποκατασταθούν οι ποιότητες και η ιστορική µνήµη του αστικού χώρου.
Πεζός, για λίγο ή πολύ, είναι καθημερινά ο καθένας. Επομένως ο σχεδιασμός για αυτόν απευθύνεται σε όλους. Σήμερα, οι πεζοί, είναι ανίσχυροι και ευάλωτοι απέναντι στη δυναμική των µηχανικών µέσων. Μόνο µε προνομιακές για αυτούς λύσεις μπορούν να σταθούν στο δρόμο µε αξιοπρέπεια. Θα ήταν σωστό ο σχεδιασμός για τον πεζό να τηρεί εκείνους τους ελάχιστους όρους που εγγυώνται την ασφαλή και άνετη κίνηση όχι των νέων και υγιών αλλά εκείνων µε κινητικές δυσκολίες που στη χώρα µας αριθμούν εκατοντάδες χιλιάδες. Πρόκειται για άτοµα που συχνά δεν μπορούν να οδηγήσουν, επομένως είναι δέσμια της δημόσιας συγκοινωνίας και του περπατήματος. Αν η πόλη είναι φιλική για αυτούς, όπως το οφείλει σε μια πολιτισμένη κοινωνία, τότε θα είναι για όλους.
Ο στόχος είναι να μπορείς να βγαίνεις από το σπίτι σου όπου και αν μένεις και να πηγαίνεις στον προορισμό σου με το ποδήλατο. Αυτό είναι το ζητούμενο για μία ανθρώπινη και λειτουργική και παραγωγική και περιβαλλοντικά σωστή πόλη. Επομένως αυτό που θελω να σχεδιάσω δεν είναι να κάνω απλώς λίγο ποδηλατάκι, να στριμωχτώ και εγώ ανάμεσα στα άλλα αυτοκίνητα για να πάω στον προορισμό μου ή να φτιάξω ένα ποδηλατόδρομο να πηγαίνει από εδώ εκεί. Όχι, το ζητούμενο είναι η πόλη να είναι πιο ανθρώπινη, η πόλη να λειτουργεί με πολύ λιγότερα αυτοκίνητα από αυτά που λειτουργεί σήμερα και ο καθένας να έχει δικαίωμα και τη δυνατότητα να κυκλοφορήσει με ποδήλατο στην πόλη. Και όταν λέω ο καθένας εννοώ και το παιδί και ο ηλικιωμένος, και ο άντρας και η γυναίκα. Ακόμα και ο ανάπηρος με το καρεκλάκι του.
Λοιπόν αυτός είναι ο στόχος. Το όραμα αν ξεφύγουμε λίγο από το ποδήλατο είναι η πόλη να γίνει υπεύθυνη. Και λέω υπεύθυνη, απέναντι στα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα ο πλανήτης και για τα οποία οι ελληνικές πόλεις σφυρίζουν αδιάφορα. Δηλαδή, θα πρέπει να αναδείξουμε όλοι μας την πρέπουσα σοβαρότητα και να συμμετάσχουμε στην εκστρατεία που αυτή τη στιγμή απλώνεται στην Ευρώπη με βασικό στόχο την αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκαλούνται από την αλλαγή του κλίματος. Το θέμα είναι να σταματήσουμε αυτήν την πορεία αλλαγής του κλίματος γιατί οδηγεί στην καταστροφή της ανθρωπότητας. Ενώ λοιπόν γίνονται πράγματα στην Ευρώπη, στην Ελλάδα δε γίνεται τίποτα. Θεωρώ ότι είναι θέμα αξιοπρέπειας, είναι θέμα υπευθυνότητας, είναι θέμα σοβαρότητας η ελληνική πόλη να νιώσει ότι είναι μέρος μίας μεγάλης οικογένειας Ευρωπαϊκής η οποία αγωνίζεται για όλο αυτό.
Τελικός στόχος λοιπόν όλων των εμπλεκόμενων φορέων – Δήμος & Περιφέρεια, είναι να προτρέψει τους πολίτες να επιλέξουν ενεργητικούς τρόπους μετακίνησης ή να συνδυάσουν περπάτημα και ποδηλασία εξασφαλίζοντας πολλαπλά οφέλη όπως η ευελιξία η κοινωνική και οικονομική προσβασιμότητα, η αξιοπιστία, οι μηδενικές εκπομπές ρύπων και ο θετικός αντίκτυπος στην υγεία. Γιατί Αγαπάμε ποδήλατο, Αγαπάμε περπάτημα, Αγαπάμε Δράμα.
Αθανάσιος Κάππας
Πολ. Μηχανικός & Συγκοινωνιολόγος
Civil & Traffic Eng