Μια σοβαρή εστία περιβαλλοντικής υποβάθμισης και οπτικής επιβάρυνσης του αστικού χώρου συνιστούν οι κεραίες που κατακλύζουν το τοπίο της πόλης. Ο σημερινός κάτοικος των πόλεων δεν έχει τα δένδρα της πάλαι ποτέ εξοχής και της υπαίθρου ως στολίδι και πηγή ζωής στον τόπο του. Αντ΄ αυτών πυκνά δάση κεραιών υψώνονται δημιουργώντας ένα αδιαπέραστο, πλέγμα επικίνδυνων πεδίων και θλιβερής αισθητικής, κυριαρχώντας στις ταράτσες των πολυκατοικιών, στα μπαλκόνια, στο βλέμμα μας.
Στην έντονη παρουσία των κεραιών στον αστικό χώρο θα πρέπει να συνυπολογισθούν και οι στύλοι και πυλώνες της ΔΕΗ καθώς επίσης, κατά τα τελευταία χρόνια και οι κεραίες κινητής τηλεφωνίας και οι δορυφορικές κεραίες ακόμα και μέσα σε πυκνοκατοικημένες περιοχές, που επιβαρύνουν ακόμα πιο πολύ και υποβαθμίζουν το τοπίο, τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον. Η έκθεση του ανθρώπου στην ακτινοβολία που γεννούν τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία των κεραιών και η οπτική ρύπανση από την καθαυτή παρουσία τους στον ζωτικό του χώρο ευθύνονται σημαντικά για ποικίλα προβλήματα που αφορούν την ψυχική και σωματική υγεία και έκαναν την εμφάνισή τους κυρίως κατά τα τελευταία χρόνια. Σε επίπεδο δικαστηριακής πρακτικής πληθώρα υποθέσεων σχετικών με την επίδραση της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας στον άνθρωπο και την παράνομη και προσβλητική για την αισθητική τοποθέτηση κεραιών σε κτήρια και εγκαταστάσεις, απασχόλησαν κατά καιρούς τη Δικαιοσύνη.
Για μακρό χρονικό διάστημα η επιστημονική κοινότητα δεν έχει διατυπώσει με ασφάλεια και βεβαιότητα μία εμπεριστατωμένη άποψη σχετικά με τις δυσμενείς ή μη επιδράσεις της ακτινοβολίας των κεραιών στους πληθυσμούς, με αποτέλεσμα ο σχετικός κίνδυνος απλώς να πιθανολογείται. Γίνεται επομένως δεκτό ότι το γεγονός ότι η επιστήμη δεν έχει καταλήξει σε οριστικά συμπεράσματα σχετικά με την επικινδυνότητα της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας για την υγεία δικαιολογεί μεγαλύτερη επιφυλακτικότητα ως προς την εγκατάσταση σταθμών πλησίον κατοικιών και χώρων, όπου συχνάζουν ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, αφού έτσι πιθανολογείται ότι η έκθεση των ατόμων αυτών στην ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία θα θέσει σε κίνδυνο την υγεία τους.
Η με οποιονδήποτε τρόπο προσβολή στοιχείου του ζωτικού χώρου του ανθρώπου συνιστά προσβολή του θεμελιώδους συνταγματικού δικαιώματος της αξίας του προσώπου, την οποία δεν μπορεί να νομιμοποιήσει οποιαδήποτε κανονιστική διάταξη της κοινής νομοθεσίας, αφού μια τέτοια διάταξη θα ήταν παράνομη και αντισυνταγματική. Η επιχειρηματική δραστηριότητα, ως οικονομική ελευθερία, πρέπει να ασκείται κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να μην προσβάλλει την προσωπικότητα των άλλων, στην οποία περιλαμβάνεται και η αξίωση του ανθρώπου να ζει και να κινείται σε καθαρό και υγιές περιβάλλον.
Πρόσφατα κρίθηκε, μεταξύ άλλων, ότι η εγκατάσταση σταθμών κινητής τηλεφωνίας δεν έχει ως απαραίτητη τυπική προϋπόθεση τον συνολικό χωροταξικό σχεδιασμό του δικτύου κινητής τηλεφωνίας, απαιτείται όμως η χωροθέτηση κάθε εγκαταστάσεως να καλύπτει τις υποχρεώσεις ασφαλείας, υγείας των πολιτών, αισθητικής του τοπίου και επάρκειας του συστήματος, με κατάλληλο σχεδιασμό των σχετικών δικτύων.
Η οπτική ρύπανση σχετίζεται με την αισθητική. Ό,τι βλέπεις σε επηρεάζει. Υπάρχει τεράστια διαφορά στο να βλέπει κάποιος την εξοχή ή τη θάλασσα από το να βλέπει το τσιμέντο και τον τοίχο μιας πολυκατοικίας. Έντονη οπτική ρύπανση έχουμε σε όλες σχεδόν τις μεγαλουπόλεις και τις βιομηχανικές περιοχές. Από έρευνες ψυχολόγων, έχουν σχετιστεί ακόμη και τα χρώματα που βλέπει κάποιος με τον ψυχισμό του. Όταν βλέπεις μπλε και πράσινο, χαλαρώνεις, ηρεμείς. Όταν βλέπεις σκούρα χρώματα όπως γκρι, σταχτί, μαύρο, επηρεάζεται αρνητικά η ψυχολογία σου. Σε κουράζουν. Είναι δύσκολο να αποδειχθεί ότι η οπτική ρύπανση προκαλεί κατάθλιψη, αλλά δεν μπορούμε να πούμε ότι δεν προκαλεί. Σίγουρα πάντως συμβάλλει. Όπως συμβάλλει και στην αύξηση του στρες, του άγχους και της κούρασης. Υπάρχει και θέμα ασφάλειας. Όταν δίπλα στο φανάρι που είναι έντονο κόκκινο για να το προσέχει ο πολίτης υπάρχουν πενήντα κατακόκκινες υπερδιπλάσιες ταμπέλες, τι θα προσέξει ο πολίτης;
Το απαραίτητο ερέθισμα, δυνάμει του οποίου η οπτική ρύπανση καθιστάται αισθητή, αφορά ένα σύνολο οπτικών μηνυμάτων τα οποία γίνονται αντιληπτά από τον ψυχικό και συναισθηματικό κόσμο του ανθρώπου ως προσβολή και υποβάθμιση του αισθητού κόσμου που τον περιβάλλει.
Θεμελιώδους, επομένως, σημασίας κριτήριο, προκειμένου να προσδιορίσουμε αν σε συγκεκριμένη περίπτωση υφίσταται ή όχι οπτική ρύπανση, συνιστά ο εκ των προτέρων ορισμός του αισθητικά ωραίου και αποδεκτού στη συνείδηση των κοινωνών του περιβάλλοντος, τους οποίους η οπτική ρύπανση αφορά.
Σε επίπεδο φυσικού περιβάλλοντος, η οπτική ρύπανση εκδηλώνεται κυρίως ως συνέπεια της απαξίωσης και εγκατάλειψης της υπαίθρου και της γενικότερης έλλειψης ενδιαφέροντος και αποτελεσματικών πολιτικών για την προστασία και διατήρηση της φύσης.
Υπάρχουν λύσεις: Να βάλουμε πράσινο στις βεράντες μας. Να κρύψουμε τις κεραίες από τα μπαλκόνια και τα κουτιά των air-condition. Να φροντίζουμε να έχουμε καλή διακόσμηση με απλά πράγματα, η οποία όμως να συμφωνεί και με το περιβάλλον στο οποίο ζούμε. Όσον αφορά το κράτος, πρέπει άμεσα να προβεί στη δημιουργία χώρων πράσινου, σε καλύτερο πολεοδομικό σχεδιασμό και μείωση των κεραιών, των στήλων ΔΕΗ κ.α. απλές σύντομες και χωρίς υψηλό κόστος λύσεις.
Αθανάσιος Κάππας Πολιτικός Μηχανικός – Συγκοινωνιολόγος